Monety kolekcjonerskie to monety wykonane z metali szlachetnych (szczególnie złota oraz srebra), które wytwarza się przeważnie dla uwiecznienia wybitnych ludzi lub istotnych wydarzeń. Pomimo posiadania wskazanego nominału, na ich koszt ma wpływ przeważnie zawartość kruszcu oraz niekiedy trendy rynkowe (tak zwana wartość kolekcjonerska).
W zależności od ciała emitującego, monety takie mogą posiadać status de jure – innymi słowy być pełnowartościowym środkiem pieniężnym lub istnieć jako obiekt medalierski (zalicza się tu głównie emisje prywatne, niezwiązane z żadnym bankiem, do jakich określona instytucja ma prawo). Żadne z nich nie będą monetami sensu stricto, dlatego że nie posiadają zastosowania praktycznego jako środek płatniczy.
Monety kolekcjonerskie czasem bite są w wymiarach niestandardowych a także z różnorodnego rodzaju dodatkami. Przykładowo mogą mieć postać klipu w kształcie prostokąta z wstawionym bursztynem lub cyrkonią. Poddaje się je nieraz także procesowi platerowania szlachetnym metalem oraz utlenianiu. Monety tego typu wytwarza się w niewielkich ilościach (maksymalnie do parunastu tysięcy egzemplarzy). Nie wchodzą do obiegu pieniężnego, więc te najbardziej cenne są w stanie idealnym, bez widocznych rys oraz zniszczeń.
Monety kolekcjonerskie bite są przeważnie stemplem lustrzanym, a chowa się je w plastikowe kapsułki. Monety złote poza tym umieszcza się w celowo do tego celu wykonanym etui. Dodawany jest do nich certyfikat. Monety przyrządzone ze srebra schowane są tymczasem w blistry.
Biorąc pod uwagę wartość materiałów oraz szlachetność, monety kolekcjonerskie mają wyższą wartość emisyjną niż widniejący na nich nominał. Monety pięciozłotowe zamieniane są jednak po cenie znamionowej. Od roku 2014 monety NBP emituje z nominałem 5 zł, które mają te same parametry co monety będące w obiegu. Seria monety o tytule „Odkryj Polskę” i planuje 2 emisje na rok.
